Miechowita

  • Chronica Polonorum

    Chronica Polonorum

Maciej z Miechowa, nazwisko rodowe Karpiga (ok.1457 -  1523 ) – lekarz, historyk, geograf, profesor Akademii Krakowskiej, kanonik krakowski, alchemik, astrolog i jałmużnik, w 1523 r. radny Krakowa. Profesor Akademii Krakowskiej, w której 8-krotnie sprawował funkcję jej rektora (1501–1519).  Najważniejsze  dzieła to:  Chronica Polonorum,  z 1519 roku, Tractatus de duabus Sarmatiis Asiana et Europiana et de contentis in eis. Należy też do autorów pierwszej polskiego druku medycznego nt. epidemii, napisanego w związku z szerzącą się zarazą dżumy (Contra saevam pestem regimen); wydał również pierwszy polski poradnik medyczny (Conservatio sanitatis).

  1. Mathiae de Mechovia, Chronica Polonorum, Kraków 1986, s. 94

(…) Roku Pańskiego 1162 Jaksa z domu Gryfitów ufundował w swojej wiosce Miechów klasztor kanoników regularnych oparty na regule św. Augustyna walczących i noszących podwójny czerwony krzyż umieszczony na szacie w okolicy serca. Szlachetny Jaksa walczący dzielnie w obronie Ziemi Świętej poprosił patriarchę jerozolimskiego Monachusa, aby posłał z nim do Polski jednego z braci w celu obsadzenia tam kanoników regularnych. Po uzyskaniu zgody patriarchy Jaksa za zgodą biskupa krakowskiego Macieja zbudował w Miechowie ceglany kościół, który później za moich czasów stał się częścią chóru do którego dodano mur i drugą część skierowaną, na wschód pokrytą ołowiem i przeznaczoną, na mieszkanie dla braci zakonnych. W roku 1506 w dniu Wniebowstąpienia Maryi i w noc następną przez niedbalstwo braci spłonęło całe miasto wraz z kościołem i wszystkimi budynkami klasztornymi. Nie było możliwe, aby za dni naszych odbudowano cały klasztor i kościół. Jaksa przekazał na konwent miechowski trzy wioski : Komorów, Zagorzyce i Miechów, który dzięki napływowi ludności stał się znacznym miastem (…)

Tł. ks. dr  Andrzej Gliński- Boksiński

 

Miechowita - O dżumie

  1. Mathiae de Miechovia, Contra saevam pestem regimen accuratissimum, Kraków : Jan Haller, 1508

Najważniejsza część dzieła koncentruje się na właściwym trybie życia, dzięki któremu można było uniknąć zarażenia się dżumą. Środki zachowawcze przedstawił Miechowita w postaci wierszyka mnemotechnicznego,który sam nazwał „zasadą 5 F”: Peste fatiga, fames, fructos, femina, flatus, flebothomia, fuga, focus, fricatio, fluxus [w czasie zarazy zmęczenie, głód, owoce, kobieta, wiatr  puszczanie krwi, ucieczka, ogień, pobudzenie ciała, odpływ]. Pierwsze pięć czynników szkodziło zdrowemu życiu, a kolejne pięć pomagało utrzymać ciało w dobrej kondycji. I tak np. w czasie zarazy należało np. unikać zmęczenia (wynikającego z trudu, rozmyślań, intensywnej lektury lub biegania) lub kobiet czyli współżycia (zwłaszcza pozamałżeńskiego). Zalecane było natomiast m.in. puszczanie krwi (celem „przewietrzenia serca i oddechu, aby krew na skutek nadmiaru nie uległa zepsuciu”), ucieczka (w miejsce niedotknięte zarazą) lub palenie ognia z wrzuconą do niego żywicą, wonnymi maściami, pachnącymi kwiatami.

Druga część poradnika poświęcona była opisom środków wzmacniających, które należało stosować, by nie zachorować na dżumę. Autor odnotował przepisy np. na tabletki, które można było przyrządzić samemu (z dyptamu, imbiru, cukru kandyzowanego, żywokostu, serca jelenia, drewna aloesowego, skórki z cytryny), a także polecał niezwykle wówczas popularne sprzedawane w aptekach pigułki Rufusa (z aloesu, szafranu i mirry o działaniu przeczyszczającym) czy driakiew, mieszankę kilkudziesięciu składników w postaci ciasta, którą stosowano na różne choroby.

W ostatniej części poradnika Maciej z Miechowa wyjaśnia, jak wyleczyć dżumę. Wśród zalecanych zabiegów wymienia puszczanie krwi, przeczyszczenie, leki wzmacniające i zdrowe odżywianie oraz nacinanie ropni i nakładanie na nie plastrów z maścią.

 

Tekst został napisany w oparciu o wiadomości zawarte na stronie internetowej https://ossolineum.pl/index.php/maciej-miechowita-o-dzumie/
Opublikowano 18 marca 2020 r.

Script logo